انواع طرح فرش ایرانی به همراه انواع نقشه فرش که باید بشناسید!

فهرست عناوین

---

در این مقاله قصد داریم به دنیای رنگارنگ و تماشایی انواع طرح فرش ایرانی سفر کنیم. فرش ایرانی به‌عنوان یکی از صنایع‌دستی برجسته و شناخته‌شده ایران در سراسر دنیا، شهرت دارد. آیا تابه‌حال به نقش و نگارهای پیچیده و زیبای فرش‌های دستباف ایرانی دقت کرده‌اید؟ 
هر یک از این طرح‌ها، حکایتی از ذوق و سلیقه‌ خاص هنرمندان ایرانی و تاریخ غنی این سرزمین است. هر یک از این طرح‌ها، نمادی از یک فرهنگ، یک باور یا حتی یک رویداد تاریخی هستند از طرح‌های هندسی و انتزاعی تا طرح‌های گل‌و‌بوته و حیوانات، هر کدام داستانی برای گفتن دارند. 
در این سفر جذاب با ضمن آشنایی با انواع فرش ایرانی با انواع طرح و نقشه فرش ایرانی آشنا خواهید شد و که خواهید فهمید که چگونه این طرح‌ها در طول تاریخ تکامل یافته‌اند و به نمادهای ماندگار هنر ایرانی تبدیل شده‌اند.

انواع طرح فرش براساس نوع نقش

فرش ایرانی، گنجینه‌ای از هنر و تاریخ است که هر طرح آن، داستانی برای گفتن دارد. بر اساس نوع نقش، فرش‌های ایرانی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام زیبایی و اصالت خاص خود را دارند. در ادامه انواع طرح فرش را بر اساس نوع نقش آن‌ها به شما معرفی می‌کنیم.

طرح فرش شاه‌عباسی

طرح فرش شاه‌عباسی، یکی از ارزشمندترین و شناخته‌شده‌ترین انواع طرح های فرش ایرانی است. این طرح با الهام از طبیعت از گل‌های متقارن و دوبعدی تشکیل شده و به‌عنوان نمادی از ظرافت و پیچیدگی هنر ایرانی شهرت دارد. گل‌های شاه‌عباسی که در فرهنگ عامه به آن‌ها گل‌های قالی گفته می‌شود در فرش های معروف ایرانی مانند فرش افشان عباسی، فرش اصفهان و فرش کاشان استفاده شده است. 
این طرح‌ها با ترکیب رنگ‌های زنده و هماهنگ، فضای محیط را سرشار از آرامش و زیبایی می‌کنند. فرش‌های شاه‌عباسی با تلفیق هنر و هندسه، نمادی از اصالت و شکوه فرهنگ ایرانی هستند و به‌عنوان یک میراث ارزشمند از نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده منتقل شده‌اند. این فرش‌ها علاوه بر این که از زیبایی بصری خاصی برخوردار هستند، بیانگر هویت و فرهنگ غنی ایرانی نیز هستند. 

طرح فرش اسلیمی

طرح اسلیمی، یکی از ظریف‌ترین و پیچیده‌ترین انواع طرح فرش ایرانی است که با الهام از طبیعت و به‌ویژه شاخه‌های گیاهان، خلق می‌شود. در این طرح، خطوطی روان و پیوسته به شکل شاخه‌ها و برگ‌های گیاهان به‌هم‌تنیده می‌شوند و تصویری پر از حرکت و انرژی را ایجاد می‌کنند. گل‌های شاه‌عباسی که نماد زیبایی و شکوه هستند، اغلب در میان این شاخه‌ها قرار می‌گیرند و جلوه‌ای خاص به طرح اسلیمی می‌دهند. 
برای بافتن فرش‌های اسلیمی به دلیل پیچیدگی و ظرافت بالایی که در طراحی دارند باید مهارت و دقت بسیار زیاد داشت.  از معروف‌ترین اسم انواع طرح فرش اسلیمی می‌توان به فرش افشان اسلیمی و افشان درباری اشاره کرد که با طرح‌های پیچیده و متنوعشان، چشم هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کنند.

طرح فرش گل رز یا گل فرنگ

طرح فرش گل رز یا گل فرنگ، یکی از زیباترین و ظریف‌ترین انواع طرح فرش ایرانی است که تصویرسازی بسیار دقیق و واقع‌گرایانه به‌صورت سه‌بعدی از گل‌ها به‌ویژه گل رز دارد. در این طرح با استفاده از تکنیک‌های سایه‌زنی، نقش گل‌ها به واقعیت نزدیک‌تر شده و جلوه‌ای زنده و باطراوت به آن‌ها داده می‌شود.
طرح گل فرنگ در مقایسه با طرح‌های سنتی فرش را می‌توان یکی از انواع طرح فرش های جدید دانست؛ چون که ظاهری مدرن‌تر و لطیف‌تر دارد. از معروف‌ترین انواع طرح گل فرنگ می‌توان به گل فرنگ بیجار، گل فرنگ گل‌وبلبل، گل فرنگ دسته‌گلی و فرش افشان گل فرنگ نام برد. 

طرح فرش گلدانی

طرح گلدانی از طرح‌های کلاسیک و پرطرف‌دار فرش ایرانی است که در آن گلدان‌ها به‌عنوان عنصری مرکزی و محوری قرار می‌گیرند. در این طرح گلدان‌ها با ساختاری متقارن و منظم در کنار گل‌های زیبا مانند گل رز یا گل فرنگ قرار می‌گیرند و تصویری سرشار از لطافت و زیبایی به نمایش می‌گذارند. 
در فرش‌های گلدانی، گلدان‌ها اغلب به‌صورت زوج یا گروهی در کنار هم قرار می‌گیرند و شاخه‌های گلی که از آن‌ها بیرون‌زده به سمت اطراف گسترده می‌شوند. این طرح‌ها با تکرار الگوها و ایجاد یک نظم هندسی، حس تعادل و هماهنگی را به بیننده منتقل می‌کنند. 
فرش خشتی گلدانی و طرح فرش باغ ارم از انواع طرح فرش گلدانی  هستند و به دلیل پیچیدگی طرح و ظرافت بافت، ارزش هنری بالایی دارند. این فرش‌ها با رنگ‌های شاداب و زنده، فضایی پر از نشاط و سرزندگی را در محیط القا می‌کنند. 

طرح فرش بته جقه

یکی دیگر از انواع طرح فرش، طرح فرش بته جقه است و عنصر اصلی آن بوته‌ای است که به شکل نمادین به سرو خمیده شباهت دارد به‌عنوان نمادی از فروتنی و زیبایی شناخته می‌شود. جقه نیز بوته کوچک‌تری است که در کنار بوته اصلی قرار می‌گیرد و عمق و زیبایی بیشتری به طرح می‌دهد.تنوع طرح و رنگ در فرش‌های بوته جقه بسیار زیاد است و از جمله معروف‌ترین آن‌ها بوته کرمان، بوته افشاری و بوته مادر و بچه هستند.

طرح فرش ماهی یا ریز ماهی

فرش ماهی یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین اسم نقوش‌ فرش ایرانی است که با الهام از طبیعت و موجوداتی همچون ماهی طراحی می‌شود. در این طرح، یک‌شکل لوزی‌مانند به نام نقش ماهی به‌عنوان عنصر اصلی فرش، تکرار و با سایر عناصر ترکیب می‌شود و طرح‌های متنوع و زیبایی را خلق می‌کند.
طرح ماهی، ساده و درعین‌حال زیبا است به همین دلیل همیشه موردتوجه بوده است. از معروف‌ترین انواع فرش طرح ماهی می‌توان از ماهی سنه، ماهی درهم، ماهی هرات، ماهی زنبور، ماهی قشقایی و ریز ماهی نام برد. 
طرح ریز ماهی یا ریزه ماهی، یکی از ظریف‌ترین و زیباترین انواع طرح ماهی است که در آن نقش ماهی به‌صورت بسیار ریز و دقیق بافته می‌شود. این طرح با ایجاد حس آرامش و لطافت، زیبایی خاص و اصالت را در هر محیطی تداعی می‌کند. 

طرح فرش محرابی یا سجاده‌ای

در بین نام انواع طرح فرش، طرح محرابی به‌عنوان یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین نقش‌ها شناخته می‌شود که ریشه در معماری اسلامی به‌خصوص طرح محراب مساجد دارد. این طرح به دلیل القای حس معنویت و آرامش در انسان، عمدتاً برای بافت فرش‌های نماز یا سجاده فرش استفاده می‌شود. در طرح محرابی، یک طاق‌نما یا محراب به‌عنوان عنصر اصلی در مرکز فرش قرار می‌گیرد که نماد قبله بوده و جهت قبله را نشان می‌دهد. اطراف محراب نیز با طرح‌های متنوعی مانند گلدان، درخت، ستون و قندیل تزیین می‌شود. 
محرابی قندیلی، درختی، ستون‌دار و گلدانی از معروف‌ترین انواع طرح فرش محرابی هستند. طرح محرابی قندیلی دارای نقش قندیل در اطراف محراب است و طرح محرابی درختی نیز با استفاده از نقش درخت به‌عنوان نماد زندگی و حیات، زیبایی خاصی  فوق‌العاده کم‌نظیری دارد. فرش‌های محرابی به دلیل کاربرد خاصشان بیشتر در ابعاد کوچک‌تر و با رنگ‌های تیره و روشن بافته می‌شوند. 

طرح شکارگاهی

طرح شکارگاه یکی از اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین انواع طرح‌ فرش است که ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی ایران‌زمین دارد. این طرح که به‌تصویرکشیدن صحنه‌های شکار می‌پردازد، یک اثر هنری زیبا و یک سند تاریخی ارزشمند است.
طرح شکارگاه، روایتی از زندگی روزمره، آداب‌ورسوم و باورهای مردم در دوره‌های مختلف تاریخی ایران است. این طرح، ظرافت و پیچیدگی هنر فرش‌بافی ایرانی نمایش می‌دهد. در این طرح معمولاً حیواناتی مانند آهو، گوزن، قوچ و گاهی شیر و پلنگ به تصویر کشیده می‌شوند. انسان‌هایی که سوار بر اسب یا پیاده در حال شکار هستند نیز در بخش دیگری از این تصویر جای دارند. همچنین کوه‌ها، جنگل‌ها و دشت‌ها به‌عنوان پس‌زمینه طرح فرش شکارگاهی، جلوه منحصربه‌فردی به این نوع فرش می‌دهند. استفاده از رنگ‌های متنوع و زنده، این طرح فرش را خاص‌تر کرده است.

طرح درختی

در یکی دیگر از انواع نقشه فرش ایرانی از طرح درختی برای بافت فرش استفاده می‌شود. این طرح ریشه در طبیعت و ارتباط عمیق انسان با آن دارد. در نقش فرش درختی، درخت به‌عنوان نمادی از زندگی، رشد و پویایی، مرکزیت دارد. شاخه‌ها و برگ‌های درخت نیز به‌صورت هنرمندانه‌ای در فرش بافته می‌شوند و زیبایی و ظرافت این طرح را خاص‌تر می‌کنند.
تنوع طرح‌های درختی زیاد است و هر کدام نماد و معنای خاصی دارند. در طرح درختی جانوری، درخت با شاخه‌های انبوه و حیواناتی مانند شیر، پلنگ یا آهو ترکیب می‌شود و تصویری از حیات‌وحش را نشان می‌دهد. طرح درختی محرابی نیز نمادی از ارتباط انسان با طبیعت است. طرح درختی سروی به‌عنوان نمادی از استقامت، طرحی از سرو بلندقامت است. طرح درختی سبزی‌کار با شاخه‌های پر از گل و برگ، نمادی از سرسبزی و شادابی است و همه سطح فرش را پوشش می‌دهد. 

طرح ماهی درهم یا هراتی

طرح ماهی درهم با نام هراتی نیز شناخته می‌شود و ظرافت و پیچیدگی آن توجه علاقه‌مندان به هنر را به خود جلب کرده و شبیه به ماهی‌های درهم‌پیچیده است. نقش این فرش به‌صورت واگیره‌ای طراحی می‌شود و در آن، یک حوضچه لوزی شکل با چهار برگ، نقش اصلی را طرح را دارند. اطراف این حوضچه، ماهی‌هایی با طرح‌های متنوع و زیبا طراحی شده‌اند.
طرح ماهی درهم در مناطق مختلف ایران با نام‌های متفاوتی چون هراتی، فراهان، زنبوری، کردستان و زیره ماهی شهرت دارد. هر کدام از این انواع طرح فرش ایرانی، ویژگی‌های خاص خود را دارند. برای مثال ماهی هراتی، طراحی‌های پیچیده و رنگارنگ و ماهی فراهان، طرح‌های ساده‌تر و خطوط روان دارد. در طرح ماهی درهم به دلیل تکرار الگو و هماهنگی رنگ‌ها، حس آرامش و تعادل به بیننده منتقل می‌شود. 

طرح ایلی

طرح ایلی، یکی از زیباترین انواع طرح فرش است که با الگوبرداری از طبیعت و زندگی عشایری خلق می‌شود. هر نقش این فرش، حکایت از ذوق و سلیقه‌ بافنده و منطقه‌ جغرافیایی او دارد.زیبایی و اصالت طرح فرش ایلی در این است که  از قواعد مشخص و منظمی پیروی نمی‌کنند و نمایانگر زندگی ساده و صمیمی عشایر است و با استفاده از رنگ‌های طبیعی و طرح‌های هندسی ساده، زیبایی طبیعت را به خانه‌ها می‌آورد. 
هیبت‌لو، قشقایی، افشاری، خاتونی، اردبیل، مزلقان، خمسه، ساوه، تفرش، هريس، مهربان، بختياري، کردي، يلمه، فردوس، سالارخاني، يعقوب خاني، سنگ چوبي، علی ميرزائي، جان بيگي، جوين، موسی آباد، بلوچستان، سنه و دسته گل از جمله انواع طرح فرش ایلی هستند.

طرح ابنیه یا آثار تاریخی

از اصیل‌ترین و باارزش‌ترین انواع طرح های فرش ایرانی، طرح ابنیه تاریخی است. این طرح‌ها با الهام از معماری باشکوه بناهای تاریخی ایران مانند تخت‌جمشید و کاخ‌های اسلامی روی فرش‌ها نقش می‌شوند و نمادی از شکوه و عظمت گذشته ایران هستند.            
طرح‌های ابنیه معمولاً شامل عناصر معماری مانند ستون‌ها، طاق‌ها، گنبدها، کاشی‌کاری‌ها و آجرکاری‌های پیچیده می‌شوند. از جمله معروف‌ترین طرح‌های ابنیه در فرش‌های ایرانی می‌توان از طرح‌های الهام گرفته از تخت‌جمشید، کاخ‌های صفوی و مساجد تاریخی نام برد.

انواع طرح فرش براساس نوع ساختار

طرح فرش‌ها بر اساس ساختار کلی آن‌ها به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. هر کدام از این طرح‌ها، بسته به منطقه جغرافیایی، سلیقه بافنده و دوره تاریخی، تنوع بسیار زیادی دارند. انتخاب طرح فرش به سلیقه شخصی و همچنین دکوراسیون داخلی بستگی دارد.
در ادامه با انواع طرح فرش بر اساس نوع ساختار آن‌ها، آشنا خواهید شد.

فرش لچک ترنج

فرش لچک ترنج کی از پرطرف‌دارترین انواع طرح فرش ایرانی است که لقب نگین تاج فرش‌های ایرانی را دارد. این طرح با ساختار منحصربه‌فرد و زیبایی خیره‌کننده‌اش، نماینده‌ کامل هنر و اصالت فرش‌بافی ایران است.
ساختار فرش لچک ترنج بر اساس تقسیم‌بندی خاصی مشخص می‌شود. در این طرح لچک‌ها، گوشه‌های فرش و ترنج‌ها، بخش مرکزی آن را تشکیل می‌دهند. هر دو این عناصر با استفاده از طرح‌های پیچیده و متنوعی مانند اسلیمی، ختایی و گل‌های زیبا تزیین می‌شوند. فضای بین لچک‌ها و ترنج‌ها نیز با طرح‌هایی هماهنگ پر می‌شود و به این وسیله یک ترکیب بصری زیبا و متعادل نتیجه پایانی کار خواهد بود. 
فرش‌های لچک ترنج در شهرهای مختلف ایران با سبک و سلیقه‌ خاص آن شهر و در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع خلق می‌شوند. فرش‌های اصفهان، نایین، کاشان، تبریز و طرح ریز ماهی تبریز از معروف‌ترین نمونه‌های فرش‌های لچک ترنج هستند. یکی از ویژگی‌های بارز فرش لچک ترنج، ایجاد حس تقارن و هارمونی در فضا است. 

فرش افشان یا بدون ترنج

فرش افشان یا بدون ترنج با طرحی روان و پیوسته، فضایی آرام و دلنشین در محیط ایجاد می‌کند. برخلاف فرش‌های لچک و ترنج که ساختار پیچیده‌تری دارند، فرش افشان فاقد لچک و ترنج بوده و طرح آن به‌صورت یکپارچه در همه سطح فرش گسترده شده است.
سادگی و روانی این طرح، از ویژگی‌های بارز فرش افشان یا بدون ترنج است. در این نوع فرش، طرح اصلی به‌صورت پیوسته و بدون قطع‌شدن در همه سطح فرش پخش می‌شود. طرح‌های اسلیمی، ختایی و گل‌های درشت و کوچک از عناصر اصلی این نوع فرش هستند. فرش‌های افشان تنوع بسیار زیادی دارند و هر کدام با نام و ویژگی‌های خاص خود شناخته می‌شوند. فرش افشان شاه‌عباسی، فرش افشان سلطنتی، فرش افشان درباری و فرش افشان باغ بهشت به لحاظ ساختار در دسته طرح افشان قرار می‌گیرند. 

فرش بی حاشیه

فرش بدون حاشیه، یکی دیگر از انواع طرح فرش ایرانی است که با حذف حاشیه‌های سنتی، حس گستردگی و یکپارچگی بیشتری را در بیننده القا می‌کند. این نوع فرش‌ها ساده و درعین‌حال زیبا هستند. ساده‌ترین نوع فرش بدون حاشیه، فرش افشان است. در فرش افشان بی‌ حاشیه، طرح اصلی به‌صورت پیوسته و بدون قطع‌شدن در همه سطح فرش گسترده شده و ظاهری مدرن و مینیمال دارد و به‌خوبی با دکوراسیون‌های مختلف هماهنگ می‌شود.
استفاده از فرش‌های بدون حاشیه در فضاهای بزرگ، باعث ایجاد حس وسعت و یکپارچگی می‌شود. این نوع فرش‌ها برای فضاهایی مانند سالن‌های پذیرایی، اتاق‌های نشیمن و اتاق‌های خواب مناسب هستند. 

فرش خشتی یا قابی

فرش خشتی یا قابی از انواع طرح فرش است که سطح آن به قاب‌هایی به شکل مربع، مستطیل، دایره، بیضی یا لوزی تقسیم می‌شود. هر یک از این قاب‌ها، مانند یک تابلو کوچک به طرحی مستقل مانند بته جقه، گلدان، گل رز یا دیگر نقوش سنتی مزین شده است.
فرش‌های طرح خشتی اصیل، خشتی گلدانی، خشتی شکارگاه و در میان طرح‌های جدیدتر، باغ ارم، خزان و حوض نقره از معروف‌ترین طرح‌های فرش خشتی هستند. ساختار منظم و هندسی فرش خشتی، باعث ایجاد حس نظم و تعادل در فضا می‌شود. از طرفی تنوع طرح‌ها در هر قاب، ظاهری پویا و زنده به این فرش می‌بخشد. 

فرش بندی یا واگیره‌ای

فرش بندی یا واگیره‌ای با تکرار یک طرح کوچک یا مجموعه کوچکی از طرح‌ها در سراسر سطح فرش در بین انواع طرح فرش ایرانی شهرت دارد. این طرح‌های کوچک که به آن‌ها بند یا واگیره گفته می‌شود به طور پیوسته در طول و عرض فرش تکرار شده و یک الگوی منظم و یکپارچه را به وجود می‌آورند.
سادگی و مینیمالیسم از ویژگی‌های بارز فرش‌های واگیره‌ای است. این فرش‌ها با حذف جزئیات پیچیده و تمرکز بر تکرار یک طرح ساده، فضایی آرام و دلنشین را محیط حکم‌فرما می‌کنند. فرش‌های ترکمن و مراکشی نمونه‌های برجسته‌ای از فرش‌های واگیره‌ای هستند که از طرح‌های هندسی و خطوط ساده برخوردار هستند.

فرش محرمات یا سلسله‌ای یا قلمدانی

فرش محرمات یا سلسله‌ای از طرح‌های کلاسیک است و بانظم و ترتیب خاصی بافته می‌شود به همین دلیل زیبایی منحصربه‌فردی را به نمایش می‌گذارد. در این نوع فرش، یک مجموعه از نقوش کوچک یا بزرگ به‌صورت ردیفی و راه، راه در زمینه فرش تکرار خواهند شد. این تکرار مداوم، خطوطی موازی و منظم را در سراسر فرش به وجود می‌آورد و در نهایت ظاهری ساده؛ اما بسیار چشم‌نواز در فرش ایجاد می‌کند.
سادگی و نظم از ویژگی‌های بارز فرش محرمات است. عدم وجود طرح‌های پیچیده و شلوغ باعث شده  این فرش‌ها با هر نوع دکوراسیونی به‌خوبی هماهنگ شوند. همچنین، تکرار یک طرح در طول فرش، حس آرامش و سکون می‌دهد. فرش‌های گبه عشایری و مراکشی از معروف‌ترین فرش‌های محرمات هستند. در این فرش‌ها، طرح‌های هندسی ساده و رنگ‌های زنده، با هم ترکیب شده و بسیار زیبا جلوه می‌کنند. 

فرش سراسری

فرش سراسری از دیگر انواع طرح فرش است که برخلاف طرح‌های تکراری و منظم در فرش‌های دیگر، یک تصویر یا منظره کامل برای این فرش طراحی می‌شود. این نوع فرش‌ها، شبیه به یک تابلوی نقاشی بزرگ هستند که با گره‌های ظریف به‌هم‌بافته شده‌اند.
در فرش‌های سراسری، هیچ تقارن مشخصی وجود ندارد و طرح‌ها به‌صورت آزاد و طبیعی روی فرش بافته می‌شوند به همین دلیل ظاهری بسیار طبیعی و واقعی دارند. فرش شکارگاه، فرش درختی و فرش چهارفصل به لحاظ ساختار در دسته فرش‌های سراسری قرار می‌گیرند. 

تلفیقی – اقتباسی

فرش‌های تلفیقی - اقتباسی، حاصل ترکیب خلاقانه‌ عناصر مختلف از طرح‌های سنتی فرش هستند. در این نوع فرش‌ها، طراحان با الهام از طرح‌های کلاسیک مانند خشتی، لچک ترنج، افشان و ... و ترکیب نقش‌ها و ساختارهای متنوع، طرح‌های جدید و بدیعی را خلق کنند.
یکی از جذاب‌ترین انواع طرح فرش تلفیقی، فرش خشتی است. در این نوع فرش، قاب‌های هندسی با طرح‌های مختلفی مانند اسلیمی، گلدان و گل رز ترکیب شده و یک طرح منسجم و زیبا را به وجود می‌آورند. تلفیق نقش‌های اسلیمی و شاه‌عباسی در فرش لچک ترنج نیز یکی دیگر از ترکیب‌های باشکوه و اصیل است که هویتی کلاسیک و اصیل در فرش ایجاد می‌کند. 

انواع طرح فرش براساس انتساب به اقوام ایرانی

انواع طرح فرش در بخش‌های مختلف ایران بافته می‌شوند. هر قوم ایرانی با توجه به سبک زندگی، باورها و محدوده جغرافیایی که در آن زندگی‌مند، طرح‌های منحصربه‌فردی را روی فرش‌های به تصویر می‌کشد. طرح‌های فرش ایرانی متهلق به هر یک از اقوام ایرانی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه بیشتر به آن‌ها خواهیم پرداخت.

فرش سنه یا سنندج

از زیباترین و خاص‌ترین انواع طرح فرش ایرانی، فرش سنه یا سنندج است که با دستان هنرمند بانوان کرد بافته می‌شود. این فرش‌ها با طرح‌های پیچیده، رنگ‌های زنده و بافت محکم، نمادی از هنر و اصالت کردستان هستند.
طرح‌های غالب در فرش سنندج، هندسی و برگرفته از طبیعت هستند. اشکال لوزی، مربع، مثلث و همچنین طرح‌های حیواناتی مانند بز، قوچ و شیر به‌وفور در این فرش‌ها دیده می‌شود. رنگ‌های استفاده شده در فرش سنندج اغلب از گیاهان و مواد طبیعی استخراج می‌شوند و شامل طیف گسترده‌ای از رنگ‌های گرم و سرد را شامل هستند.
پشم استفاده شده در فرش سنندج از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است و دقت و ظرافتی که در بافت این فرش‌ها به کار گرفته می‌شود باعث شده تا دوام و ماندگاری بالایی داشته باشند.

فرش افشار

حاصل دست‌‌رنج مردمانی که در بخش‌هایی از کرمان و خرسان زندگی می‌کنند، فرش افشار است. نسل ترکمن اوغوز که قرن‌ها پیش به ایران مهاجرت کردند در بخش مرکز و غربی ایران ساکن شدند. این قبیله بیشتر به کار بافندگی مشغول بودند و فرش‌هایی زیبا می‌بافتند. این فرش‌ها به دلیل نقوش خاص و زیبا در طراحی‌شان شهرت دارند.
فرش‌های افشار، اولین فرش‌هایی هستند که طرح بوته در آن‌ها نقش بسته‌اند. جالب‌ترین طرح فرش افشار، اژدها و ققنوس است. این فرش‌ها با رنگ‌های کارنلین، نیلی عمیق و زعفرانی اشباع شده‌اند و روحی سرزنده دارند. 

فرش ترکمن یا بخارا

زیباترین انواع طرح فرش را ترکمن‌ها می‌بافند. فرش‌های ترکمن که بیشتر در منطقه ترکمن‌صحرا و در نزدیکی مرزهای ایران و ترکمنستان بافته می‌شوند، طراحی‌های ساده و درعین‌حال زیبا هستند که توجه هر کسی را به خود جلب می‌کنند.
این فرش‌ها بیشتر با نقوش هندسی و خطوط شکسته و اشکال مستطیلی در رنگ‌های قرمز، نارنجی و مشکی طراحی می‌شوند. طرح‌های این فرش‌ها معمولاً ترکیبی از هندسه و طبیعت است. ترکمنی قاب یمونی، ترکمنی شانه‌ای، ترکمنی غزال گز (چشم آهو)، ترکمنی آخال، ترکمنی چهار قاب و ترکمنی خورجینی از فرش‌های ترکمن هستند که شهرت جهانی دارند.

فرش قشقایی

فرش‌های قشقایی را هنرمندان قوم قشقایی در استان فارس می‌بافند. فرش قشقایی که یکی از زیباترین انواع طرح فرش ایرانی است، الگویی از پیش تعیین شده ندارد و طرح‌های آن اغلب بر اساس ذهن و تخیل بافنده ایجاد می‌شوند. این طرح‌ها بیشتر هندسی هستند و شامل اشکال ساده‌ای مانند لوزی، مربع، شش‌گوش و خطوط منحنی می‌شوند.
علاوه بر طرح‌های هندسی از نقوش طبیعی مانند گل‌ها، گیاهان، شاخ‌وبرگ، پرندگان و حیوانات نیز در طراحی فرش‌های قشقایی استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های بارز فرش‌های قشقایی، بافت چاک‌دار آن‌ها است. در این نوع بافت، پودهای اضافی در حاشیه فرش بافته می‌شوند تا فرش استحکام و زیبایی بیشتری داشته باشد.

فرش بلوچی

فرش‌های بلوچی از انواع طرح فرش ایرانی، متمایز هستند. در طرح‌های فرش بلوچ، نقوش مختلفی مثل انسان، گیاهی و طبیعت و حیوانات و حتی اعتقادات مذهبی مردمان این خطه از کشور به تصویر کشیده می‌شوند. در این فرش‌ها برای نقش بستن طرح‌ها از اشکال هندسی و غیرهندسی با الگوهای غیرانتزاعی به ساده‌ترین شکل ممکن استفاده می‌شود. نقوش این فرش‌ها ساده و بی‌آلایش است که یادآور زندگی روستایی و سنتی مردم بلوچ است.

انواع طرح فرش براساس شهر بافنده

هر شهر ایران باتوجه‌به تاریخچه، فرهنگ و سلیقه مردمانش، فرش‌هایی با طرح‌های منحصربه‌فرد می‌بافد. این تنوع با در طرح‌‎ها از مهم‌ترین ویژگی‌های فرش ایرانی است که باعث شده هر فرش، هویت و شخصیتی خاص داشته باشد. انواع طرح فرش را بر اساس شهر بافنده آن می‌توان به گروه‌‍‌های مختلفی تقسیم کرد

فرش کاشان

فرش کاشان از جمله اصیل‌ترین و باکیفیت‌ترین انواع طرح فرش ایرانی است که شهرتی جهانی دارد. این فرش‌ها با طرح‌های پیچیده و الهام‌بخش از هنر سنتی ایران، جلوه‌ای از زیبایی و ظرافت را به خانه‌ها می‌آورند. طرح‌های ترنج، لچک و گل‌های برجسته از جمله ویژگی‌های بارز فرش کاشان هستند. اگر به دنبال فرشی با رنگ‌های زنده و طرح‌های کلاسیک هستید، فرش ماشینی کاشان گزینه بسیار مناسبی برای شما خواهد بود. این فرش‌ها با حفظ اصالت و زیبایی فرش‌های دستباف در اندازه‌ها و طرح‌های متنوع تولید شده و به‌راحتی با هر نوع دکوراسیونی هماهنگ می‌شوند.

فرش اصفهان

فرش اصفهان با بافت دقیق، طرح‌های کلاسیک و رنگ‌آمیزی بی‌نظیر در لیست بهترین انواع طرح فرش ایرانی با شهرت جهانی قرار دارد. بافت دقیق و ظریف فرش‌های اصفهان باعث شده تا استحکام آن‌ها بسیار بالا باشد. طرح‌های متنوع و خاص فرش اصفهان با رنگ‌های زنده و پرجنب‌وجوش بافته می‌شوند. استفاده از پشم‌های مرغوب در بافت فرش اصفهان باعث شده تا این فرش‌ها نرم‌تر و دارای لطافت بیشتری باشند. 

فرش نایین

در شهر نایین نیز انواع طرح فرش با کیفیت بالا بافته می‌شود. صنعت فرش‌ در شهرستان نایین در استان اصفهان بسیار پررونق است فرش‌های نایین به‌خاطر بافت ریز و طراحی‌های ساده و ظریفشان شهرت دارند. نقوش بافته شده روی فرش‌های نایین معمولاً گل‌های ریز و هندسه‌های منظم را شامل می‌شوند و رنگ‌های ملایم و نرم؛ مانند کرم و زرد برای بافت آن‌ها به کار گرفته می‌شوند. فرش‌های نایین بیشتر برای فضاهای کوچک و کم‌نور مناسب هستند.

فرش خراسانی

در شهرهای مختلف خرسان به‌خصوص شهرهای مشهد و سبزوار مردم، صنعت فرش رونق بسیاری دارد. فرش‌های خرسان هم کیفیت بسیار بالایی دارند و هم از نظر تنوع در طرح و رنگ بسیار گسترده هستند. این فرش‌ها با نقوش سنتی و کلاسیک، تابلویی هنری هستند که هر محیطی را زیباتر می‌کنند.

فرش کرمان

از قدیم گفتند که قالی کرمان هر چقدر هم پا بخورد، ارزشش بیشتر می‌شود. کرمان از قطب‌های اصلی تولیدکننده فرش در ایران است. فرش‌های کرمان با تنوع بالا در طرح و رنگ هر سلیقه‌ای را به خود جلب می‌کنند. ترکیب نقش‌های مختلف و بافتن طرح‌های خاص، این فرش‌ها را به شهرت جهانی رسانده است. علاوه بر این استفاده از ترکیب رنگ هنرمندانه در این فرش‌ها باعث شده تا بیشتر به یک اثر هنری شباهت داشته باشند تا فرش!

فرش تبریز

فرش تبریز، یکی از ارزشمندترین و شناخته‌شده‌ترین انواع طرح فرش ایرانی است که شهرت و آوازه آن، جهانی شده است. این فرش‌ها با طرح‌های کلاسیک، رنگ‌آمیزی زنده و بافت ظریف، نمادی از هنر و اصالت ایرانی هستند. طرح‌های فرش تبریز بسیار متنوع است و برای نقوش آن از طبیعت، معماری و هنر سنتی ایران الهام گرفته شده است. گل‌ها، گیاهان، اسلیمی‌ها، ختایی‌ها و طرح‌های هندسی از جمله عناصر رایج در این طرح‌ها هستند. 
در فرش تبریز معمولاً از رنگ‌های طبیعی مانند نیلی، روناس و زردچوبه استفاده می‌شود. این رنگ‌ها جلوه‌ای گرم و زنده در فرش‌ها ایجاد می‌کنند. فرش‌های تبریز بسیار ظریف و متراکم هستند و از پشم مرغوب بافته می‌شوند. فرش تبریز به دلیل کیفیت بالا، زیبایی و قدمتش، یکی از محبوب‌ترین فرش‌های دستباف در جهان است.

فرش ختایی

فرش ختایی از دیگر انواع طرح فرش ایرانی است که مبتنی بر عناصر گیاهی طراحی می‌شود و طرحی ظریف و چشم‌نواز شبیه به یک رؤیا دارند. این نوع فرش‌ها با طرح‌های ظریف و درعین‌حال پیچیده حس حضور در یک خواب را در انسان القا می‌کنند و ارزش هنری بسیار بالایی دارند. فرش‌های ختایی در شهرهایی مانند اصفهان، کاشان و تبریز بافته می‌شوند و به‌عنوان یکی از زیباترین انواع فرش‌های ایرانی شناخته می‌شوند.

فرش بیجار

فرش بیجار در کردستان بافته می‌شود. کردستان منطقه‌ای کوهستان و سرد است به همین دلیل از گذشته برای خانه‌ها فرش‌هایی با بافت نرم می‌بافتند که فضای خانه را گرم‌تر می‌کردند.
فرش بیجار، بافتی محکم و مقاوم دارد به همین دلیل ماندگاری و طول عمر آن زیاد است. این فرش‌ها طرح‌های متفاوت و متعددی دارند و البته بسیار رنگارنگ هستند؛ چون زندگی مردمان کرد رنگارنگ است.

فرش مشهد

خاص‌ترین انواع طرح فرش ایرانی در مشهد بافته می‌شوند. طرح‌های اسلیمی، گلدانی، محرابی و... از طرح‌های بی‌نظیر فرش مشهد هشتند. طرح‌های مذهبی مانند کتیبه‌های قرآنی و تصاویر ائمه نیز در برخی از فرش‌های مشهد دیده می‌شود. فرش‌های مشهد معمولاً در رنگ‌های روشن و شاداب بافته می‌شوند و به دلیل زیبایی و ظرافت بالا، موردتوجه بسیاری از علاقه‌مندان به فرش قرار دارند.

فرش جوشقان

فرش جوشقان نوعی فرش دستباف ایرانی است که در شهر جوشقان اصفهان بافته می‌شود. این فرش‌ها طرح‌های ساده و نقوش هندسی دارند. رنگ‌های فرش جوشقان به‌قدری زیبا و چشم‌نواز هستند که نمی‌توان از آن چشم برداشت. همچنین کیفیت و دوام فرش جوشقان به دلیل استفاده از پشم مرغوب در بافت آن، بسیار بالا است. 

فرش قم

فرش قم، یکی از انواع طرح فرش ایرانی معروف است که در شهر قم و دیگر شهرها و روستاهای هم‌جوار آن بافته می‌شود. طرح‌های متنوعی مانند طرح‌های اسلیمی، گلدانی، محرابی و... از فرش قم در بازار وجود دارد که هر یک روایتگر داستانی منحصربه‌فرد هستند. فرش‌های قم بیشتر در رنگ‌های روشن و شاداب بافته می‌شوند و جلوه‌ای خاص دارند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فرش قم، قیمت مناسب آن است که به نسبت کیفیت بالای فرش‌ها، پایین است. 

فرش شیراز

شیراز که شهر هنر است و یکی از بهترین هنرهای آن، فرش‌های زیبایی است که به بازار عرضه می‌کند. فرش‌های شیراز با تنوع بسیار متعددی در طرح و رنگ و حتی قیمت روانه بازار می‌شوند به همین دلیل محبوبیت زیادی دارند. فرش شیراز در اندازه‌های مختلف و با استفاده از دستگاه‌های دقیق بافته می‌شوند؛ ازاین‌رو کیفیت آن‌ها تضمین شده است. بافت ظریف این فرش‌ها باعث شده تا بیشترین جزئیات روی فرش نمایان شود و طبیعی‌تر جلوه‌ کنند.

انواع طرح فرش بر اساس چیدمان نقش

فرش، تنها یک کف‌پوش نیست؛ بلکه اثری هنری است. یکی از مهم‌ترین عوامل در زیبایی و تنوع فرش‌ها، چیدمان نقش‌ها و طرح‌های آن‌ها است. انواع طرح فرش بر اساس چیدمان نقش‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.

فرش گل ریز

فرش گل ریز از انواع طرح فرش ایرانی است که در آن نقش‌ها و طرح‌ها در اندازه کوچک و با تراکم بالا بافته شده‌اند. این فرش‌ها ظاهری ظریف و شلوغ دارند و معمولاً برای فضاهای کوچک و با دکوراسیون کلاسیک مناسب هستند.جزئیات طرح‌ها در فرش‌های گل ریز به‎‌خوبی قابل‌مشاهده است. این نوع فرش‌ها به دلیل تراکم بالای گره‌ها، ظاهری لوکس و باکیفیت دارند. همچنین به‌موجب ظرافت و پیچیدگی طرح‌ها، بافت آن‌ها به داشتن مهارت و دقت بالا نیاز دارد.

فرش گل درشت

در مقابل فرش گل ریز، فرش گل درشت دارای نقش‌ها و طرح‌های بزرگ‌تر است که با فاصله بیشتری از هم قرار گرفته‌اند. این فرش‌ها ظاهری ساده‌تر و آرام‌تر دارند و برای فضاهای بزرگ و مدرن مناسب هستند. طرح‌ فرش‌های گل درشت معمولاً از اشکال هندسی، گل‌ها و گیاهان بزرگ تشکیل شده‌اند و ساده هستند. 

فرش شلوغ

فرش شلوغ از انواع طرح فرش است که با طرح‌ها و نقش‌های متفاوت و به‌صورت متراکم بافته می‌شوند دارای جزئیات زیادی هستند به همین دلیل در اولین نگاه توجهات را به خود جلب می‌کنند.این فرش‌ها ظاهری پر جنب‌وجوش و شلوغ دارند. در فرش‌های شلوغ، انواع مختلفی از طرح‌ها مانند اسلیمی، ختایی، گل‌وبوته به‌صورت ترکیبی استفاده می‌شوند. 

فرش خلوت

فرش خلوت، فرشی است که در آن طرح‌ها و نقش‌ها به‌صورت ساده و با فاصله زیاد از هم قرار می‌گیرند. این فرش‌ها ظاهری آرام و مینیمال دارند به همین دلیل حس آرامش بیشتری در محیط ایجاد می‌کنند.در بافت فرش‌های خلوت از یک یا چند طرح ساده و تکرارشونده استفاده می‌شود. این فرش‌ها چون طرح‌های ساده‌ای دارند به‌راحتی با دکوراسیون‌های مختلف هماهنگ می‌شود.

فرش گل برجسته

فرش گل برجسته در بین انواع طرح فرش ایرانی، متفاوت دیده می‌شود؛ زیرا برخی از قسمت‌های این فرش‌ها به‌صورت برجسته بافته شده‌اند و از سطح فرش بالاتر هستند.این برجستگی‌ها باعث ایجاد بعد و عمق بیشتری در فرش می‌شوند به‌طوری‌که فرش به‌صورت سه‌بعدی دیده خواهد شد. فرش‌های گل برجسته معمولاً با پشم‌های بلند و نرم بافته می‌شوند و به دلیل بافت خاصشان، بسیار نرم و لطیف هستند. 

فرش ساده

ساده‌ترین انواع طرح فرش با استفاده از چند رنگ و نقش‌های هندسی و خطوط موازی طراحی و بافته شده‌اند. این نوع فرش از الگوی مینیمالیسمی پیروی می‌کنند و بیشتر برای آپارتمان‌های و فضای مدرن کاربرد دارند. 

بهترین طرح فرش را از کدام کارخانه بخریم؟

انتخاب فرش مناسب برای منزل و حتی محل کار، انتخابی مهم و لذت‌بخش است. باتوجه‌به تنوع بالای طرح‌ها و مدل‌های فرش، این کار ممکن است کمی دشوار باشد. اما نگران نباشید! با کمی دقت و جستجو می‌توانید به‌راحتی در بین انواع طرح فرش، بهترین گزینه که با معیارها و نیازها و همچنین بودجه شما مطابقت داشته باشد را انتخاب کنید. 
هنگام خرید باید به نکات مهمی مثل جنس نخ، تراکم بافت، طرح و رنگ و اندازه فرش دقت کنید و پس از انتخاب بهترین‌ها، آن‌ها را از لحاظ قیمت با هم مقایسه نمایید و در نهایت مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنید.برای خرید فرش حتماً به مکان‌های معتبر مراجعه کنید. شرکت فرش نگین کسری به عنوان معتبرترین کارخانه فرش کاشان بهترین پیشنهادها را برای شما دارد و اصالت و کیفیت محصولات خود را تضمین می‌کند. 

فرش‌های نگین کسری با بهترین طرح و نقشه

نگین کسری یکی از برندهای معتبر در تولید انواع فرش ماشینی است. این شرکت با بهره‌گیری از جدیدترین تکنولوژی‌ها و با استفاده از طرح‌های روز دنیا، فرش‌هایی با کیفیت بالا و تنوع بی‌نظیر را تولید می‌کند که نظیرشان را نمی‌توانید پیدا کنید.

فرش 440 شانه نگین کسری

فرش 440 شانه نگین کسری یکی از محبوب‌ترین محصولات این شرکت است که تراکم بالایی دارد و در طرح‌های متنوع عرضه می‌شود. استفاده از نخ‌های باکیفیت و رنگ‌های ثابت، باعث شده است که این فرش در برابر ساییدگی و تغییر رنگ مقاوم باشد. فرش 440 شانه گزینه‌ای مناسب برای فضاهایی است که رفت‌وآمد در آن‌ها زیاد است و بهترین انتخاب برای آن‌ها فرشی باکیفیت با قیمت مقرون‌به‌صرفه است. 

فرش 500 شانه طرح 700 نگین کسری

فرش 500 شانه طرح 700 نگین کسری یکی دیگر از محصولات جذاب و خاص این برند است که در طرح‌های ظریف و شلوغ بافته می‌شود و جلوه‌ای لوکس و کلاسیک به خانه شما می‌بخشد. تراکم بالای این فرش باعث شده تا طرح‌های آن با وضوح بیشتری دیده شوند. فرش 500 شانه طرح 700 یک پیشنهاد ویژه برای افرادی است که به دنبال فرشی باکیفیت با قیمت مناسب هستند. 

جمع‌بندی

انواع طرح فرش ایرانی با نقوش و ساختار متفاوت را در این مقاله به شما معرفی کردیم از طرح‌های کلاسیک و اصیل مانند شاه‌عباسی، اسلیمی، گلدانی و لچک ترنج تا طرح‌های مدرن‌تر و تلفیقی، هر کدام زیبایی و جذابیت خاص خود را دارند. همچنین با انواع طرح فرش بر اساس منطقه جغرافیایی و اقوام مختلف ایرانی نیز آشنا شدیم. برای خرید بهترین طرح فرش نیز مکان‌های مناسبی به شما معرفی کردیم اگر از یکی از این برندها خرید کرده‌اید می‌توانید تجربه خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. 

سؤالات متداول

معروف‌ترین طرح و نقشه فرش کدامند؟

طرح شاه‌عباسی، طرح گل رز یا گل فرنگ و طرح اسلیمی از معروف‌ترین طرح‌ها و نقش‌های فرش ایرانی هستند.

کدام یک از شهرهای ایران بهترین طرح و نقشه فرش را برای بافت استفاده می‌کنند؟

هر شهر ایرانی طرح و نقشه فرش خاص خود را دارد که هویت آن منطقه را نشان می‌دهد؛ اما شهرهای تبریز، کاشان، اصفهان، کرمان و نائین بهترین طرح و نقشه فرش را برای بافت استفاده می‌کنند.